مسافر طبیعت
چه ره آورد سفر دارم از این راه دراز؟مسافر طبیعت
چه ره آورد سفر دارم از این راه دراز؟گراز
مشخصات ظاهری
خوک وحشی (Sus scrofa) یا گراز حیوانی است با ظاهر کاملا مشخص. سر آن بزرگ و دراز و گردن کوتاه و بدن حجیم و سنگین است. پاها کوتاه و نازک و هر یک دارای 4 انگشت است که هر کدام به سم بلند و باریکی منتهی می‌شوند. ولی فقط دو انگشت میانی هنگام ایستادن به زمین می‌رسند. دم به اندازه متوسط است. در سر پوزه زیاد به جلو امتداد پیدا کرده و در جلوی آن صفحه پهن و مسطحی وجود دارد. چشمها کوچک و در قسمت عقب صورت قرار گرفته‌اند.
گوش بزرگ و نوک‌دار و از موهای نرمی به طول 5 سانتیمتر پوشیده شده‌اند. بدن دارای موهای بلند و خشن و بلندی است. این موها در بالای سر و گردن و تا بالای شانه و قسمتی از وسط پشت بلندتر شده‌اند. رنگ حیوان تا حدودی متغیر است و بطور کلی رنگ قهوه‌ای است که تا خاکستری یا سیاهی با سایه‌ای از قرمزی مخلوط است. انتهاهای پاها و گوشها و دم تیره‌تر به رنگ قهوه‌ای سیاه می‌باشد. رنگ در بچه‌ها نسبت به بالغ‌ها کاملا تفاوت دارد.
نحوه زندگی
گراز در جنگلهای پست و بیشه‌زارها و نیزارها و بوته‌زارها کنار رودها و مردابها زندگی میکنند. بطور کلی در شبها فعال هستند و از غذاهای گیاهی مانند ریشه و ساقه و برگ و دانه‌های مختلف و غلات و حبوبات و میوه‌جات و غذاهای حیوانی چون حشرات و لارو آنها و بی‌مهره‌های کوچک و حتی جوندگان و لاشه حیوانات بزرگ تغذیه میکنند. بطور دسته جمعی زندگی کرده و گله‌هایی را تشکیل می‌دهند که بر حسب چگونگی وفور غذا یا کم هستند. معمولا چند خوک ماده با بچه‌های سال جاری و بچه‌های سال پیش باهم زندگی میکنند. نرهای بالغ بیشتر گله‌های جداگانه‌ای تشکیل می‌دهند ولی نرهای پیر بطور انفرادی زندگی میکنند. به نظر می رسد فعالیت آنها توسط ریزش برف زمستان کاهش یابد،برف عمیق توانایی آنها برای سفر و جست وجوی غذا را کاهش می دهد. نسبت به تغییرات دمایی زیاد حساس اند.
Sus scrofa تکنیک غلت زدن در آب یا لجن را برای حفظ دمای بدن به کار می بندد. غلت زدن همچنین به محافظت در برابر سوختگی آفتاب و گزش حشرات کمک می کند.آنها همچنین برای خنک نگه داشتن خود ممکن است در ادرار خود نیز غلت بزنند.دمای زیر 50 درجه فارنهایت موجب ناراحتی آنها می شود.
تولید مثل
جفت‌گیری در مناطق سردسیر اواسط زمستان صورت می‌گیرد. در این مدت 3 تا 5 خوک نر با چند ماده باهم می‌گردند. در دوره جفت‌گیری که یک ماه طول می کشد خیلی کم غذا می‌خورند ولی آب بیشتری می‌نوشند. دوران آبستنی در حدود 4 ماه است. بچه‌ها در اواسط تا اواخر بهار متولد می‌شوند و تعداد آنها 4 تا 8 است و تا ده بچه نیز دیده شده است. در مناطق گرمسیری جنوب ایران جفت‌گیری زودتر انجام شده و زایش در اواخر زمستان صورت می‌گیرد. قبل از زایش مادر با برگ و علوفه و شاخه‌های خشک در انبوه درختان لانه‌ای می‌سازد.
پس از زایش بچه‌ها به سرعت رشد میکنند. ماده‌ها از لحاظ جنسی در 18 ماهگی و نرها کمی زودتر بالغ می‌شوند. خوک وحشی معمولا روز را در لانه و انبوه درختان پنهان می‌ماند. لانه آنها نزدیک آب قرار دارد. به هنگام بارندگی شدید و سیلاب از محل لانه دور شده به نقاط دیگری پراکنده می‌شوند. چنانچه تعداد آنها زیاد باشد به محصولات کشاورزی خسارات فراوانی وارد میکنند.
پراکندگی در ایران
خوک وحشی در ایران بیشتر کردستان ، کرمانشاه ، همدان مناطق جنگلی و بیشه‌ها و نواحی سبز در گیلان و مازندران و گرگان و خراسان و آذربایجان ، لرستان ، خوزستان و سیستان و بلوچستان دیده شده است. گراز در جنگل های خزری و مناطق نیمه بیابانی کردستان یا کوههای جنوبی به وفور یافت می شوند. ساتون نقل می کند که تعدادی از انها رادر بخشهای استپ مغان و تالش مشاهده کرده است.
پراکندگی جهانی
نسبت به تمام خانواده خوک ها Sus scrofa بیشترین محدوده جغرافیایی را اشغال کرده است.جنوب و مرکز اروپا ، شوروی سابق تا دریای سیاه و ترکستان و سیبری ، مغولستان ، ژاپن ، چین ، هند و چین ، پاکستان ، افغانستان و ایران دیده می‌شود.
در این مناطق چندین جمعیت جزیره ای نیز وجود دارد شامل جزایر انگلستان.سری لانکا.ریو کیو .تایوان.جاوه وسوماتراوجزایر کوچکی در شرق هند. Sus scrofa بعدا" به عنوان حیوان اهلی در بین انسان ها معرفی شد.امروزه تقریبا" در همه جا از خانه گرفته تا مزرعه و مناطق کوهستانی می توان آن را یافت.
عادات غذایی
قارچ، غده های زیرزمینی گیاهی، سبزیجات، گندم و دانه های غذایی خوراکی، میوه، تخم مرغ، مهره داران کوچک و بی مهره گان، کود و فضولات و بقایای جانداران. این تنوع در رژیم غذایی آنها را قادر کرده تا تنوع محیط زیست زیادی داشته باشند و از دره ها تا مناطق کوهستانی و بیابانی زندگی کنند.به خاطر رژیم غذایی همه چیزخواری و گاهی اوقات بی تفاوت خود معروف است.
نقش جانور در اکو سیستم:
در اکو سیستم هایی که خوک ها در آن بومی هستند. با کندن خاک و پخش کردن آن به ایجاد تنوع در اکوسیستم کمک می کنند. با این کار مناطقی برای رشد گیاهان جدید به وجود می آید و دانه میوه ها پخش می شود.خوک ها بویژه خوک های جوان به عنوان یک منبع صید برای صیادان بزرگتر نقش مهمی دارند.در اکوسیستم هایی که خوک ها بومی نباشند شدیدا" مخرب اند وبا خوک های بومی رقابت می کنند وپوشش های گیاهی را تخریب می کنندو نیز از حیوانات بومی صید وتغذیه می کنند.
اهمیت اقتصادی برای انسان:(جنبه منفی)
Sus scrofa عفونت های انگلی قابل انتقال به انسان را با خود حمل می کند. بسیار مهاجم اند و در برخورد با انسان آمار بالایی از زخمی و صدمه دیدگان بر جای گذاشته اند. جمعیت های وحشی آن مسئول بسیاری از موارد تخریب محیط زیست هستند. عادات غذایی متنوع، رفتارهای بسیار مخرب و تهاجمی آن ها، گراز ها را به عنوان یکی از مخربترین گونه ها در سراسر زمین معرفی می کند.گراز های وحشی پوشش گیاهی بومی را، در هنگام گشتن به دنبال غذا، تخریب مکنند.از حیوانات بومی مثل پرندگانی که روی زمین تخم می گذارند و تخم های آنان تغذیه میکنند.گراز های وحشی به عنوان یک آفت در کشاورزی مطرح اند.گاهی اوقات مقدار زیادی گندم نارس می خورند و کیسه های گندمی که روستایان جمع آوری کرده اند را مورد حمله قرار می دهند.در مورد انگور هم همینطور است.
اهمیت اقتصادی برای انسان:(جنبه مثبت)
گراز ها (خوک ها) یک بخش جدا نشدنی از رژیم غذایی تعداد بسیار زیادی از انسان ها هستند. خوک ها زودتر از حیوانات اهلی دیگر بالغ می شوند توله های بزرگتری تولید می کنند ،میتوانند از زباله های انسانی تغذیه کنند،همه این مسائل آن ها را به بخش های ارزشمند وموثر کشاورزی انسان بدل کرده است. انسان ها در مواردی از حس بویایی دقیق آنها بهره گرفته اند.برای مثال از آنها برای پیدا کردن قارچ های خوراکی زیرزمینی که برای ساخت نوعی غذای فرانسوی به کار می رود استفاده می شد.
در مصر باستان برای لگدمال کردن دانه ها مورد استفاده قرار می گرفتند.سم های آنها سوراخ های خوبی برای کاشت دانه ایجاد می کند.مصریان از این خاصیت در فصل کاشت بذر به فراوانی استفاده می کردند.گرازها یا خوک های وحشی نیز به عنوان یک ورزش شکار می شوند.زاده های مینیاتوری آنها به عنوان حیوانات خانگی نگهداری می شوند.
نظرات دیگر:
اهلی شدن این جانوران 10000 سال پیش از میلاد مسیح در تایلند شروع شد.بعضی از منابع زمان و مکان اهلی شدن را 4900 سال قبل از میلاد مسیح در چین گزارش داده اند.احتمالا خوکهای اولیه از زباله ها و باغ های انسان به عنوان منبع غذا استفاده می کردند و انسان ها هم آن ها را به منظور تغذیه مورد استفاده قرار دادند.
خوک ها در طول تاریخ عواطف متفاوتی را از افتخار و احترام گرفته تا ترس وحشت در انسان ها.در قرون وسطی تصویر یک خوک یک کنده کاری رایج بر سنگ کلیساها بود.همچنین به عنوان نماد حاصلخیزی و شانس خوب مطرح بودند.دیگران رفتار مثبتی نسبت به آن نداشتند.بعضی دم تابدار آن را متصل به شیطان می دانستند. مسلمانان و یهودیان مصرف گوشت آنرا حرام میدانند. این چنین رفتاری ممکن است مربوط به بیماری هایی باشد که به علت مصرف گوشت نپخته آن به وجود می آید.
خوک های اهلی حیوانات باهوشی به شمار می روند، بسیار باهوش تر از سگ. تربیت کنندگان سیرک Sus scrofaرا به عنوان جانورانی با استعداد و حافظه خوب می شناسند. آنها نه تنها میتوانند حقه های ساده سیرک مثل پریدن از داخل حلقه یا طناب های محکم را بخاطر بسپارند بلکه مسائل کوچکی مثل باز کردن یک در را نیز می توانند حل کنند. همچنین به نظر می رسد که S.scrofa با زبان خاصی شامل ندا ها، خمیازه ها، غرش ها و سوت ها صحبت می کند.
گراز در ایران:
مهمترین نقش گراز در بقای نسل گربه های بزرگ ایران مانند پلنگ است. گفته می شود که انقراض ببر مازندران مصادف با زمانی بود که دستور کشتار جمعی گرازها ( به خاطر تخریب زمین های زراعی ) از طرف حکومت وقت صادر شده بود. همچنین از گراز با عنوان باغبان جنگل یا تراکتور طبیعت یاد می شود. شخم زدن زمین توسط گراز ها خصوصاً در زمستان علاوه بر آنکه باعث هوادهی خاک و نابودی لارو آفات می شود غذا را برای پرندگان و گونه های دیگر بیرون آورده که یک رابطه سود بری یکجانبه یا همسفرگی ایجاد می کند.
Kingdom: Animalia
Phylum: Chordata
Subphylum: Vertebrata
Class: Mammalia
Order: Artiodactyla
Family: Suidae
Subfamily: Suinae
Genus: Sus
Species: Sus scrofa
فهرست منابع:
1. http://daneshnameh.roshd.ir
2. www.Wikimedia.com
3. http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Sus_scrofa.html
4. www.irandoe.org
5. جغرافیای جانوری پستانداران ایران/نویسنده پروفسور گزاویه میزون؛ برگردان و باز نگری جمشید درویش،-مشهد؛1380
با سلام خسته نباشید ایام به کام دوست عزیز