این روز ها طرح احداث کنارگذر تالاب انزلی نگرانی های بسیاری را برای علاقه مندان حفظ محیط زیست ایجاد کرده است. اصول پذیرفته شده بین المللی بر این نکته تاکید می کند که اجرای هر پروژه و طرح عمرانی رفاهی ضرورتا باید با ارزیابی هایی مورد نیاز محیط زیستی به انجام برسد و عدم انطباق آن با اصول توسعه پایدار محیط زیست مانعی عملی برای اجرای آن خواهد بود.
اما آنچه در این میان قابل اهمیت به نظر می رسد اینکه تحلیل منطقی و کارشناسانه اهمیت حفظ ارزش های محیط زیستی تالاب انزلی و اثرات نامطلوب محیط زیستی که احداث این کنارگذر می تواند دربرنداشته باشد، یادآور این نکته است که توسعه به هر بهایی قابل اجرا نیست چرا که نسل های آینده نیز از این حق برخوردارند که از مواهب و ثروت های طبیعی و اکولوژیکی خدادادی این مرز و بوم بهره مند شوند.
کنوانسیون رامسر، میراث گرانبهای ایران برای حفظ تالاب های دنیا
کنوانسیون رامسر که نام خود را از شهر زیبای شمال ایران گرفته برای نخسین بار در سال 1349 خورشیدی 19711 میلادی) به ابتکار و دعوت ایران شکل گرفت. در این کنوانسیون بین کشور های جهان جهت مشارکت بین المللی و همکاری همه جانبه در مطالعه، بررسی وحفاظت از تالاب های جهانی و به ویژه تالاب هایی که اهمیت حیاتی برای پرندگان آبزی (مهاجر و بومی) دارند، پیمان نامه ای منعقد شده است. هدف اصلی کنوانسیون رامسر ممانعت از روند خشک شدن تالاب ها و تاکید بر حفاظت آن به همراه پوشش جانوری و گیاهی مربوط است. با توجه به اینکه تالاب ها به طور کلی زیستگاه گیاهان و جانوران مختلف از تک سلولی تا متکامل ترین آنها است، از نظر محیط زیست و اقتصاد از اهمیت بسیار برخوردار هستند، این آبگیر ها که بر اساس تعریف کنوانسیون رامسر <مناطقی نظیر زمین های مرطوب و آبگیر، زمین های آب دار، باتلاق های مصنوعی یا طبیعی، موقتی یا دائمی با آب جاری یا ساکن، با طعم شیرین و شور یا لب شور، از جمله مناطق دریایی با عمق کمتر از 6 متر> شامل می شوند و بخش مهمی از آب مصرفی کشاورزی را تامین می کنند و علاوه بر آن روی آب و هوای منطقه تاثیرگذارده و در تثبیت پوشش گیاهی و جلوگیری از پیشروی کویر نقش عمده ای ایفا می کنند. کنترل سیلاب ها و تولیدات اکولوژیک و تصفیه آب ها از دیگر نقش های بسزا و قابل توجه محیط زیست تالاب ها به حساب می آید. از دیگر سو از نظر اهمیت گردشگری طبیعت یا توریسم تالاب بسیار با اهمیت است چرا که بخش های عمده جذابیت های گردشگری طبیعت از جمله پوشش گیاهی، طبیعت چشم نواز، حیات وحش آبگیر و ... همه در تالاب ها در یک جا جمع هستند. تمام عواملی که ذکر شد، اهمیت حفظ و حراست تالاب ها را روشن کرده و به وضوح نشان می دهد که تخریب و از بین رفتن هر یک از تالاب ها چه در مقیاس بزرگ و چه اندک سبب بروز فاجعه های عمیقی از جمله نابودی هزاران میکروارگانیسم یا انرژی که مستقیم یا غیرمستقیم روی منطقه موثر هستند، می شود.
تالاب های ایران را از نظر مزه آب می توان به سه دسته تقسیم کرد:
اما آنچه در این میان قابل اهمیت به نظر می رسد اینکه تحلیل منطقی و کارشناسانه اهمیت حفظ ارزش های محیط زیستی تالاب انزلی و اثرات نامطلوب محیط زیستی که احداث این کنارگذر می تواند دربرنداشته باشد، یادآور این نکته است که توسعه به هر بهایی قابل اجرا نیست چرا که نسل های آینده نیز از این حق برخوردارند که از مواهب و ثروت های طبیعی و اکولوژیکی خدادادی این مرز و بوم بهره مند شوند.
کنوانسیون رامسر، میراث گرانبهای ایران برای حفظ تالاب های دنیا
کنوانسیون رامسر که نام خود را از شهر زیبای شمال ایران گرفته برای نخسین بار در سال 1349 خورشیدی 19711 میلادی) به ابتکار و دعوت ایران شکل گرفت. در این کنوانسیون بین کشور های جهان جهت مشارکت بین المللی و همکاری همه جانبه در مطالعه، بررسی وحفاظت از تالاب های جهانی و به ویژه تالاب هایی که اهمیت حیاتی برای پرندگان آبزی (مهاجر و بومی) دارند، پیمان نامه ای منعقد شده است. هدف اصلی کنوانسیون رامسر ممانعت از روند خشک شدن تالاب ها و تاکید بر حفاظت آن به همراه پوشش جانوری و گیاهی مربوط است. با توجه به اینکه تالاب ها به طور کلی زیستگاه گیاهان و جانوران مختلف از تک سلولی تا متکامل ترین آنها است، از نظر محیط زیست و اقتصاد از اهمیت بسیار برخوردار هستند، این آبگیر ها که بر اساس تعریف کنوانسیون رامسر <مناطقی نظیر زمین های مرطوب و آبگیر، زمین های آب دار، باتلاق های مصنوعی یا طبیعی، موقتی یا دائمی با آب جاری یا ساکن، با طعم شیرین و شور یا لب شور، از جمله مناطق دریایی با عمق کمتر از 6 متر> شامل می شوند و بخش مهمی از آب مصرفی کشاورزی را تامین می کنند و علاوه بر آن روی آب و هوای منطقه تاثیرگذارده و در تثبیت پوشش گیاهی و جلوگیری از پیشروی کویر نقش عمده ای ایفا می کنند. کنترل سیلاب ها و تولیدات اکولوژیک و تصفیه آب ها از دیگر نقش های بسزا و قابل توجه محیط زیست تالاب ها به حساب می آید. از دیگر سو از نظر اهمیت گردشگری طبیعت یا توریسم تالاب بسیار با اهمیت است چرا که بخش های عمده جذابیت های گردشگری طبیعت از جمله پوشش گیاهی، طبیعت چشم نواز، حیات وحش آبگیر و ... همه در تالاب ها در یک جا جمع هستند. تمام عواملی که ذکر شد، اهمیت حفظ و حراست تالاب ها را روشن کرده و به وضوح نشان می دهد که تخریب و از بین رفتن هر یک از تالاب ها چه در مقیاس بزرگ و چه اندک سبب بروز فاجعه های عمیقی از جمله نابودی هزاران میکروارگانیسم یا انرژی که مستقیم یا غیرمستقیم روی منطقه موثر هستند، می شود.
تالاب های ایران را از نظر مزه آب می توان به سه دسته تقسیم کرد:
1-تالاب های شور نظیر مناطق تالابی جنوب دریاچه ارومیه
2- تالاب های شیرین نظیر تالاب انزلی و تالاب هامون
3 - تالاب های لب شور نظیر خور های خلیج فارس.
تالاب انزلی که از شمال به دریای مازندران، از جنوب به صومعه سرا و قسمتی از شهر رشت، از شرق به روستای پیر بازار و از غرب به کپور چال و آبکنار محدود می شود، از چهار واحد اکولوژیک به نسبت متمایز از هم تشکیل شده است.
1-بخش شرقی که کم عمق ترین قسمت آن است، از گیاهان آبزی فراوانی پوشیده شده و حوضچه شرقی را تشکیل می دهد 2- بخش مرکزی که شامل حوضچه مرکزی است 3- بخش غربی که حوضچه غربی را تشکیل می دهد و ژرف ترین و پرآب ترین قسمت تالاب است که عمق آن به بیش از یک متر بالغ می شود 4- منطقه حفاظت شده سیاه کشیم که در بخش جنوبی تالاب قرار دارد و تنگه باریکی در شمال شرقی آن ارتباط با بخش مرکزی تالاب را برقرار می کند که بر این اساس بوم سازه منحصربه فردی را شکل داده است. این منطقه که با توجه به ویژگی های خاص و حساسیت بالاو اهمیت اکولوژیک و زیست محیطی با مساحت تقریبی ابتدایی 7000 هکتار جزو مناطق حفاظت شده اعلام و در سال 1354 خورشیدی به عنوان یک تالاب بین المللی در فهرست کنوانسیون رامسر پذیرفته و ثبت شد، هم اکنون به کمتر از 4500 هکتار مساحت تقلیل یافته است.
تالاب انزلی به عنوان یکی از مهم ترین تالاب های بین المللی ایران از کانون های مهم حیات وحش و تنوع زیستی برای پرندگان آبزی کنار آبزی و آبزیان متنوع و یکی از زیستگاه های مهم پرندگان مهاجر نواحی سردسیر سیبری و شمال اروپا به شمار می رود و نیز جوامع متنوع گیاهی آبزی، کنار آبزی و غوطه ور در تالاب انزلی وجود دارند که نیلوفر آبی و گیاهان شناور مریم آبی از معروفترین آنها هستند.
مخاطرات محیط زیستی موجود برای تالاب انزلی
تالاب انزلی در طول یک سده گذشته همواره در معرض عوامل مختلف تهدیدکننده اکولوژیک و محیط زیستی قرار داشته است، به گونه ای که طی این سال ها از وسعت آن به نحو چشمگیری کاسته شده است. بر اساس گزارش مقدماتی عمران دشت گیلان و فومنات <طول> تالاب 25 کیلومتر با عرض 3 کیلومتر و مساحتی حدود 69 کیلومتر مربع در کناره و 120 کیلومتر مربع در خارج از کناره ذکره شده است در حالی که هم اکنون مساحت تالاب به کمتر از 4500 هکتار کاهش یافته است.
1-بخش شرقی که کم عمق ترین قسمت آن است، از گیاهان آبزی فراوانی پوشیده شده و حوضچه شرقی را تشکیل می دهد 2- بخش مرکزی که شامل حوضچه مرکزی است 3- بخش غربی که حوضچه غربی را تشکیل می دهد و ژرف ترین و پرآب ترین قسمت تالاب است که عمق آن به بیش از یک متر بالغ می شود 4- منطقه حفاظت شده سیاه کشیم که در بخش جنوبی تالاب قرار دارد و تنگه باریکی در شمال شرقی آن ارتباط با بخش مرکزی تالاب را برقرار می کند که بر این اساس بوم سازه منحصربه فردی را شکل داده است. این منطقه که با توجه به ویژگی های خاص و حساسیت بالاو اهمیت اکولوژیک و زیست محیطی با مساحت تقریبی ابتدایی 7000 هکتار جزو مناطق حفاظت شده اعلام و در سال 1354 خورشیدی به عنوان یک تالاب بین المللی در فهرست کنوانسیون رامسر پذیرفته و ثبت شد، هم اکنون به کمتر از 4500 هکتار مساحت تقلیل یافته است.
تالاب انزلی به عنوان یکی از مهم ترین تالاب های بین المللی ایران از کانون های مهم حیات وحش و تنوع زیستی برای پرندگان آبزی کنار آبزی و آبزیان متنوع و یکی از زیستگاه های مهم پرندگان مهاجر نواحی سردسیر سیبری و شمال اروپا به شمار می رود و نیز جوامع متنوع گیاهی آبزی، کنار آبزی و غوطه ور در تالاب انزلی وجود دارند که نیلوفر آبی و گیاهان شناور مریم آبی از معروفترین آنها هستند.
مخاطرات محیط زیستی موجود برای تالاب انزلی
تالاب انزلی در طول یک سده گذشته همواره در معرض عوامل مختلف تهدیدکننده اکولوژیک و محیط زیستی قرار داشته است، به گونه ای که طی این سال ها از وسعت آن به نحو چشمگیری کاسته شده است. بر اساس گزارش مقدماتی عمران دشت گیلان و فومنات <طول> تالاب 25 کیلومتر با عرض 3 کیلومتر و مساحتی حدود 69 کیلومتر مربع در کناره و 120 کیلومتر مربع در خارج از کناره ذکره شده است در حالی که هم اکنون مساحت تالاب به کمتر از 4500 هکتار کاهش یافته است.
از مهم ترین عوامل تخریب محیط زیست و کاهش مساحت تالاب انزلی می توان به موارد زیر اشاره کرد.
1-تبدیل تالاب به زمین های کشاورزی
2-آلودگی های ناشی از فعالیت های کشاورزی
3-رشد شهرنشینی
4-صنایع و شهر ک های صنعتی و آلودگی های فرآورده ها
5-گسترش و رسوبات
6-احداث جاده کمربندی (کنار گذر) تالاب انزلی.
تبدیل اراضی تالاب به زمین های کشاورزی به ویژه در سال های پس از انقلاب اسلامی روند روبه رشدی داشته به گونه ای که تنها در سال 1365، 250 هکتار از اراضی تالاب انزلی مورد استفاده قرار گرفته است. فعالیت های کشاورزی اختلاف زیادی را در تعادل اکولوژیک تالاب به دنبال داشته که مهم ترین این معضلات عبارتند از خشک کردن تالاب، استفاده از آب تالاب برای آبیاری و ورود سموم و کودهای شیمیایی (عمدتا از انواع اوره، فسفات آمونیوم، سولفات آمونیوم، سوپرفسفات تریپل ، سولفات دوپتاس و نیترات آمونیم و به ویژه علف کش خطرناک بوتاکلر.) بر اساس برآورد ها سالیانه حدود 8898 تن نیتروژن و 378 تن فسفر وارد تالاب می شود و از سوی دیگر در فصل زراعی، غرقابی کردن این زمین ها که زمانی بخش های وسیعی از تالاب را تشکیل می دادند، ناگزیر منجر به ایجاد زهکش ها و نهرهای خروجی به تالاب می شود که همراه با مقادیر زیادی کود های شیمیایی با ورود به تالاب زمینه های تشکیل پدیده مخرب اکولوژیکی را منجر می شود.
منبع: روزنامه اعتماد ملی
1-تبدیل تالاب به زمین های کشاورزی
2-آلودگی های ناشی از فعالیت های کشاورزی
3-رشد شهرنشینی
4-صنایع و شهر ک های صنعتی و آلودگی های فرآورده ها
5-گسترش و رسوبات
6-احداث جاده کمربندی (کنار گذر) تالاب انزلی.
تبدیل اراضی تالاب به زمین های کشاورزی به ویژه در سال های پس از انقلاب اسلامی روند روبه رشدی داشته به گونه ای که تنها در سال 1365، 250 هکتار از اراضی تالاب انزلی مورد استفاده قرار گرفته است. فعالیت های کشاورزی اختلاف زیادی را در تعادل اکولوژیک تالاب به دنبال داشته که مهم ترین این معضلات عبارتند از خشک کردن تالاب، استفاده از آب تالاب برای آبیاری و ورود سموم و کودهای شیمیایی (عمدتا از انواع اوره، فسفات آمونیوم، سولفات آمونیوم، سوپرفسفات تریپل ، سولفات دوپتاس و نیترات آمونیم و به ویژه علف کش خطرناک بوتاکلر.) بر اساس برآورد ها سالیانه حدود 8898 تن نیتروژن و 378 تن فسفر وارد تالاب می شود و از سوی دیگر در فصل زراعی، غرقابی کردن این زمین ها که زمانی بخش های وسیعی از تالاب را تشکیل می دادند، ناگزیر منجر به ایجاد زهکش ها و نهرهای خروجی به تالاب می شود که همراه با مقادیر زیادی کود های شیمیایی با ورود به تالاب زمینه های تشکیل پدیده مخرب اکولوژیکی را منجر می شود.
منبع: روزنامه اعتماد ملی