در طول مسیر حرکت آنتیلوپ ها به سمت جنوب چهار نقطه وجود دارد که عرض آنها
به شدت کاهش یافته و به حدود یکصد متر می رسد. یکی از این مسیر ها بدل به
یک واحد پتروشیمی شده و شب ها نور فراوانی از آن به اطراف تابانده می شود.
دکتر جوئل برگر(J.Berger) اکولوژیست حیات انجمن حفاظت محیط زیست تتون که
به باغ وحش برونکس وابسته است معتقد است که اگر آنتیلوپ ها شانس مهاجرت به
جنوب را از دست بدهند ممکن است تعداد آنها به شدت کاهش یابد. علت این کاهش
طبعاً سرگردانی آنها در سرزمین های شمالی و مردن از گرسنگی خواهد بود.
در پستانداران بزرگ جثه نمایش رفتاری مربوط به مهاجرت های دسته جمعی بسیار
باشکوه و پر جذبه است. بسیاری از حیوانات وحشی برای به دست آوردن غذا و یا
فرار از شکارگران سرگردان هستند ولی مشاهده این حرکت دسته جمعی ارزش تفرجی
روبه فزونی یافته است.نهنگ های خاکستری از تنگه برینگ در شمال آلاسکا تا
کالیفرنیا و پروانه فرمانفرما از شمال کانادا تا مکزیک مهاجرت می کند. ولی
در میان پستانداران زمین زی در آمریکا آنتیلوپ شاخ چنگالی فاصله ای را طی
می کند که فقط از مسیر ۱۷۰۰ مایلی کاریبو کمتر است.در بسیاری از مناطق
جهان به دنبال تغییرات ایجاد شده توسط انسان بسیاری از مسیر های مهاجرتی
از میان رفته اند.
دکتر برگر که مهاجرت پستانداران زمین زی مانند کرگدن های آفریقایی، کولان
های اسب مانند در صحرای گوبی، کاریبو در گرینلند و گوزن موس در سیبری را
طی ۳۰ سال گذشته مورد مطالعه قرار داده است به شدت بدبین است و معتقد است
که نادیده گرفتن نیاز پستانداران و پرندگان به مسیری امن برای مهاجرت به
همان اندازه شکار آنها می تواند مخاطره آمیز باشد.دکتر برگر مهاجرت را یک
حرکت دوار بین اکوسیستم های متفاوت در فصل های مختلف می داند. او طی سه
سال گذشته مشغول جمع آوری اطلاعات در مورد صورت نگرفتن مهاجرت در گروه های
مختلفی از موجودات بوده است. مقاله او در این زمینه در شماره اردیبهشت ماه
مجله زیست شناسی حفاظت از محیط زیست به چاپ خواهد رسید.
بیش از دویست و پنجاه هزار «گنو» در بوستوانا مسیری ۶۰۰ کیلومتری را در
صحرای کالاهاری طی طریق می کرده اند. در ۲۵ سال پیش وقتی که دولت دوروبر
مراتع حصار های سیم خاردار را بر پا کرد دیگر نشانی از این پستانداران
باشکوه در این منطقه باقی نماند. به همین ترتیب گله های «اسپرینگ باکس» از
۱۹۶۰ بدین سو در آفریقای جنوبی دیده نشده اند. مسیر حرکت فیل های آفریقایی
هم در بسیاری از مناطق آفریقا مسدود شده است.یکی از تماشایی ترین مهاجرت
ها توسط گله های کاریبو در حد فاصل مناطق قطبی و تحت قطبی صورت می گیرد.
کاریبوی «پورکیوپاین» از شرق آلاسکا تا دشت های ساحلی در پارک ملی آلاسکا
را طی طریق می کند. در آنجا که جمعیت گرگ ها کمتر از سایر مناطق است،
کاریبو ها گوساله های خود را به دنیا می آورند.تا قبل از کشف دستگاه های
رادیو تله متری، مهاجرت حیوانات از چشم ها مخفی می ماند. معمول چنین بود
تا دانشمندان به صحنه می رسیدند حیوانات مهاجر به سرمنزل مقصود رسیده
بودند.
تلاش های جدید برای حفاظت از حیوانات وحشی منجر به نجات برخی از حیواناتی
شده است که عملاً دیگر نمی توانستند به مهاجرت خود ادامه دهند. برای نمونه
پرنده زیبا و باشکوه «درنای فریادکش» که یک و نیم متر ارتفاع دارد تنها در
دو گله کوچک باقی مانده است. یکی از آنها غیر مهاجر است و در فلوریدا
مستقر است ولی جمعیت کوچک تر دیگری در جنوب تگزاس قرار دارد که به شمال
کانادا مهاجرت می کند. اخیراً با معرفی یک جمعیت کوچک پرورش یافته به
منطقه حفاظت شده «نسه دا» در ویسکانسین امید بیشتری برای بقای این حیوان
به وجود آمده است. با این وجود باید در نظر داشت که همه این سه جمعیت نسبت
به طوفان آسیب پذیرند.
در منطقه حفاظت شده نسه دا رویش های تالابی قابل توجهی وجود دارد و منطقه
دارای جمعیت کافی از سنجاقک هاست که غذای اصلی این حیوان را تشکیل می دهد.
با این وجود این درناها برای فرار از سرما نیازمند حرکت به سمت جنوب اند.
از این رو یک گروه محیط زیستی کانادایی در فکر اجرای یک برنامه متهورانه و
پیچیده افتادند.این گروه از یک هواپیمای بسیار کوچک به عنوان مادرخوانده
جوجه ها استفاده کردند. برای آنکه جوجه ها بتوانند در پائیز هواپیما را
دنبال کنند صدای موتور هواپیما را بر روی این جوجه ها «ایمپرینت» کردند.
این کار از طریق به گوش رساندن صدای موتور بلافاصله بعد از تولد صورت
پذیرفت. در این برنامه حتی خلبانان نیز پوششی به شکل درنا بر تن کردند. در
انتها پس از آنکه خلبانان قادر گردیدند پرندگان جوان را به دنبال خود به
پرواز درآورند به آرامی و روزانه در حدود ۷۵ کیلومتر به سمت جنوب ادامه
یافت تا نهایتاً توانستند به مقصد خود در شمال شرقی فلوریدا برسند.در راه
بازگشت نیازی به راهنمایی پرندگان به وسیله هواپیما نیست چرا که آنها خود
مسیر را آموخته و به تنهایی باز می گردند. طی سه سال ۳۶ درنای فریادکش این
مسیر را طی کردند.
تام استن (T.Stehn) هماهنگ کننده پروژه مهاجرت درنا های فریادکش معتقد است
که این امر باعث شده است که این پرندگان به منابع غذایی زمستانه قابل
توجهی دست یابند. به رغم اجرای این پروژه باید در نظر داشت که مهاجرت برای
این پرنده و سایر موجودات یک اقدام مخاطره آمیز است. هر سال تعدادی از
درناها در مسیر مهاجرت خود به سیم های انتقال نیرو برخورد کرده و در غالب
موارد می میرند. در استراتژی طراحی مناطق حفاظت شده عموماً اهداف مهاجرتی
نادیده گرفته شده و این یک خطای بزرگ در مدیریت حیات وحش است. نبود چنین
هدف هایی در درون مناطق حفاظت شده حیوانات مهاجر را آسیب پذیر می کند.
تری مکنینی(T.McEneaney) از پرنده شناسان پارک ملی یلواستون در آمریکا می
گوید سرنوشت بسیاری از پرندگانی که در آمریکا و کانادا به خوبی حفاظت می
شوند در پایانه های مهاجرتی خود در مکزیک و سایر کشور های آمریکای جنوبی
نامعلوم است. باور بسیاری از زیست شناسان حیات وحش بر آن است که بسیاری از
این پرندگان در جنوب به لحاظ تغییر کاربری زمین زیستگاه های قدیمی خود را
از دست داده و در مخاطره قرار می گیرند.
راه این مشکل محافظت توام پایانه های زمستانه و تابستانه است. میلیون ها
پروانه فرمانفرما که در کانادا در شرق کوه های راکی تابستان گذرانی می
کنند در زمستان به محدوده بسیار کوچکی در اطراف شهر مکزیکو مهاجرت می
کنند. پروانه های فرمانفرمای غرب راکی به بخش هایی از مکزیک می روند که
آسیب پذیر است. دکتر برگر معتقد است که کریدور های مهاجرتی حیوانات می
بایست به رسمیت شناخته شده و هدف برنامه های حفاظتی قرار گیرند. این امر
البته بسیار مشکل است چرا که در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری تقاضا برای
استفاده های جایگزین از زمین ها وجود دارد. او معتقد است بهترین منطقه
برای شروع پارک ملی یلواستون است چرا که بسیاری از پستانداران این منطقه
در مراحلی از این پارک خارج می شوند. بعد از آن شاید حفاظت از کریدور مورد
استفاده از آنتیلوپ شاخ چنگالی است مشروط به آنکه سریع و قبل از، ازبین
رفتن این جانور زیبا صورت گیرد.
مهاجرت پرندگان:
مهاجرت پرندگان در ایران: موقعیت جغرافیایی ایران موجب گشته است که این
سرزمین در مسیر مهاجرتهای مختلف قرار گیرد. این مهاجرتها را می‌توان به سه
دسته تقسیم نمود:
1- مهاجرتهای داخلی:
این نوع مهاجرتها فقط از یک نقطه ایران به نقطه دیگر صورت می‌گیرد.
مهاجرتهای داخلی علاوه بر مهاجرتهای کوتاه محلی، شامل مهاجرتهایی است که
در فصل پاییز از شمال به جنوب و در بهار از جنوب به شمال ایران است.
2- مهاجرتهای خارجی:
شامل مهاجرتهایی است که از ایران به سرزمینهای دور یا نزدیک و بالعکس
انجام می‌شود. به علت گرمای فوق‌العاده مناطق استوائی در تابستان، بعضی از
پرندگان از عربستان و هندوستان به جنوب، جنوب غربی و جنوب شرقی ایران و
گاهی نقاط شمالی‌تر مهاجرت و در زمستان به مناطق استوائی رجعت می‌نمایند.
بعضی از گونه‌های پرندگان، در زمستان، مناطق سرد آسیا و اروپا را ترک
نموده، به جنوب مهاجرت می‌کنند. پرندگان آبزی ساحلی که زیستگاه تابستانی و
محل تولیدمثل خود را شمال دریای خزر انتخاب می‌نمایند، در فصل زمستان به
جنوب دریای خزر و مناطق شمالی ایران مهاجرت می‌کنند.
3- گذرگاه پرندگان:
گاهی سرزمین ایران، گذرگاه پرندگان نیز قرار می‌گیرد. برای اینگونه مهاجرتها سه مسیر مختلف وجود دارد:
الف- از شمال به جنوب: پرندگان مهاجری که در فصول سرد از شمال به جنوب
آسیا مهاجرت می‌نمایند، مسافتی از مسافرت خود را اجباراً در ایران طی
می‌کنند.
ب- از شمال غربی به جنوب شرقی: این مهاجرتها از اروپا به شمال غربی آسیا
به جنوب شرقی ایران و هندوستان است که در این صورت ایران برای آنها
گذرگاهی بشمار می‌آید.
ج- از شمال شرقی به جنوب غربی: مهاجرینی که در این جهت پرواز می‌نمایند در
پاییز از شمال شرقی آسیا به جنوب غربی آسیا، عربستان و همچنین آفریقا
مهاجرت نموده، تعداد زیادی از آنها از ایران می‌گذرند.